Η Δραματοθεραπεία είναι μια μορφή ατομικής και ομαδικής ψυχοθεραπείας, που χρησιμοποιεί τη δραματική μεταφορά, με στόχο την αλλαγή και τη θεραπεία. Μέσω της γνωριμίας του συμμετέχοντα με διαφορετικούς τρόπους κίνησης, το παίξιμο ρόλων (role playing), τη συζήτηση, τον αναστοχασμό, τη ζωγραφική, τη χρήση της φωνής, των μουσικών οργάνων και άλλων μορφών τέχνης, του δίνεται η ευκαιρία να εκφράσει τα συναισθήματά του σ’ ένα ασφαλές περιβάλλον, να αντιμετωπίσει τους φόβους του και να αναζητήσει καινούργιους τρόπους με τους οποίους θα κάνει την καθημερινότητά του πιο αρμονική.
Το Sesame, όπως διδάσκεται στο Central School of Speech and Drama, είναι μια μυθοποιητική προσέγγιση στη δραματοθεραπεία, που πήρε το όνομα της από την ιστορία του “Αλί Μπαμπά και οι σαράντα κλέφτες”, στην οποία το σύνθημα “Άνοιξε σουσάμι!” ξεκλειδώνει την είσοδο μιας σπηλιάς, αποκαλύπτοντας τους θησαυρούς που κρύβονται μέσα της. Ακολουθώντας τον συμβολισμό της ιστορίας, η Θεραπεία μέσω Δράματος και Κίνησης μπορεί να γίνει αντιληπτή ως το κλειδί για να ξεκλειδώσει την ψυχή του ανθρώπου και να επιτρέψει την πρόσβαση στον πλούτο της.
Ο Γιουνγκ ισχυρίζεται ότι η εξατομίκευση είναι το δια βίου έργο της ψυχής για να ενσωματώσει τα συνειδητά και ασυνείδητα στοιχεία της, σε ένα εύρυθμο σύνολο. Ακολουθώντας αυτή την πεποίθηση, μέσα στην τελετουργική δομή μιας συνεδρίας Δραματοθεραπείας, ο συμμετέχων ενσαρκώνει διαφορετικούς τύπους ρόλων, εξερευνά πρότυπα συμπεριφοράς και αναπτύσσει λειτουργικούς τρόπους αντιμετώπισης των αντιφάσεων της ζωής. Μέσω της δραματοποίησης ρόλων και της ενασχόλησης με διαφορετικές μορφές και τρόπους κίνησης, επιτρέπεται στους συμμετέχοντες να πειραματιστούν με εναλλακτικούς τρόπους συμπεριφοράς και αντιμετώπισης καταστάσεων στη ζωή τους. Μέσα στην ασφάλεια που παρέχει η χρήση των τεχνών, σε ένα μη αντιπαραθετικό ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο, με βάση τη γνώση ότι οι δυσκολίες μπορούν να αποκαλυφθούν μέσα από σύμβολα και μεταφορές, το άτομο μπορεί να εκφράσει συναισθήματα και σκέψεις, ώστε να αναπτύξει αυτοπεποίθηση, να εμβαθύνει την αυτογνωσία και να διευκολύνει την επικοινωνία του με τους άλλους.
Βασικές έννοιες της προσέγγισης είναι:
Η ΨΥΧΗ
- Η ιδέα πως η ψυχή είναι ένα αυτο ρυθμιζόμενο σύστημα (όπως και το σώμα), που στοχεύει στην εξέλιξη και ολοκλήρωσή της. Η προσέγγιση Sesame λειτουργεί με αυτή την ιδέα και απευθύνεται στο άτομο ως οντότητα, χωρίς να εστιάζει στην παθολογία του.
- Η θεωρεία του Jung για τον Εαυτό (Self), είναι σημαντική για το Sesame. Πίστευε πως συμπεριλάμβανε την ψυχή, αναζητούσε την ολοκλήρωση και ο στόχος του ήταν η εξατομίκευση (individuation). Η προσέγγιση Sesame, μπορεί κατά μια έννοια να κατανοηθεί, ως μια συζήτηση του ατόμου με τον Εαυτό του.
- Ο Jung πίστευε πως υπάρχουν κληρονομικοί τρόποι λειτουργίας μέσα μας, που καθορίζουν το πως θα προσεγγίσουμε και βιώσουμε τη ζωή. Αυτούς αποκαλούσε αρχέτυπα και είναι βαθιά υποσυνείδητα. Η προσέγγιση Sesame δουλεύει με τα αρχέτυπα, κυρίως όταν χρησιμοποιούνται μύθοι.
- Για να κατακτήσουμε ένα επίπεδο συνειδητότητας, θα πρέπει να αντέχουμε τις συγκρούσεις. Γιατί η ζωή είναι γεμάτη αντιθέσεις, τόσο εξωτερικά όσο και μέσα στην ψυχή μας.
- Ένα σύμβολο, δεν είναι κάτι που μπορεί εύκολα να εξηγηθεί γιατί εμπεριέχει τις ιδιότητες τόσο του συνειδητού όσο και του ασυνείδητου κόσμου. Το Sesame χρησιμοποιεί τα σύμβολα ως μια γλώσσα επικοινωνίας με την ψυχή. Έτσι αβίαστα, η ψυχή θα μπορέσει να ενσωματώσει τα σύμβολα στην καθημερινή ζωή.
- O Jung επίσης υποστήριζε πως το σύνολο των εμπειριών ενός ανθρώπου πρέπει να είναι σεβαστό και να λαμβάνεται υπόψιν.
- Οι δύο όψεις της προσωπικότητας είναι η Περσόνα (Persona) και η Σκιά (Shadow). Η πρώτη είναι ένα λειτουργικό σύνολο που υπάρχει για λόγους προσαρμογής ή προσωπικής διευκόλυνσης. Είναι ο ρόλος που παίζουμε, το “προσωπείο” που φοράμε, όταν σχετιζόμαστε με άλλους. Απο την ποιότητά της Περσόνας μας εξαρτάται και η κοινωνική μας επιτυχία. Η Σκιά εμπεριέχει τις ιδιότητες που εκλαμβάνονται ως ανεπιθύμητες, απαράδεκτες ή κατακριτέες και το άτομο τις κρύβει.
ΤΟ ΑΓΓΙΓΜΑ (movement with touch and sound)
“Καθώς η κίνηση είναι ένα χαρακτηριστικό στο οποίο όλες οι ιδιότητες του μυαλού αναπαριστώνται με έντονο τρόπο, το να μελετήσεις την αρμονία της κίνησης, είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσεις την ίδια την αρμονία. Η αρμονία υπάρχει ανάμεσα σε πράγματα που έχουν κάποια συγκεκριμένη σχέση ή συγγένεια μεταξύ τους. Πράγματα που δεν έχουν καμία συγγένεια είναι αντίθετα και μπορούν να εναρμονιστούν μόνο με ενδιάμεσα βήματα που οδηγούν το ένα στο άλλο.” Rudolph Laban
ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ
“Στην καλύτερη στιγμή του παιχνιδιού, δεν τους απασχολεί αν έχουν κοινό. Είναι πολύ μακριά μέσα Στη Χώρα. Κάποιες φορές μια σταδιακή μείωση είναι η ένδειξη πως σχεδόν τελειώνουν και μπορούμε να τα δούμε ή να τα αισθανθούμε να επιστρέφουν στη γη.” (Slade 1954: 55)
Η ΚΙΝΗΣΗ
Πως κινούμαστε? Ο Laban αναγνώρισε τέσσερις ποιότητες κίνησης ως: Ροή, Βάρος, Χώρος και Χρόνος. Παρατήρησε την εξωτερική χρήση αυτών των τεσσάρων στοιχείων και τα χρησιμοποίησε σαν εργαλεία για να δουλέψει με τον εσωτερικό κόσμο.
Η Ροή συνδέεται με το συναίσθημα – μπορεί να είναι ελεύθερη ή περιορισμένη (free or bound). Η ελεύθερη ροή κινείται ατελείωτα και μπορεί να είναι δύσκολο το να σταματήσει. Η περιορισμένη κίνηση αρχίζει και τελειώνει, έχει μια αίσθηση pizzicato και είναι πολύ λιγότερο αυθόρμητη και περισσότερο αυστηρή.
Το Βάρος συνδέεται με την πρόθεση – μπορεί να είναι σφιχτό ή λεπτεπίλεπτο (firm or fine). Η ενέργεια ή η δύναμη που χρησιμοποιείται για να γίνει κάτι μπορεί να συνδέεται με τον σφιχτό ή λεπτό σκοπό.
Ο χώρος συνδέεται με τη σκέψη ή την πρόθεση – μπορεί να είναι άμεσος ή έμμεσος και σχετίζεται με τους τρόπους που ένας άνθρωπος υπάρχει μέσα στον κόσμο τον και γνωρίζει.
Ο χρόνος συνδέεται με τη λήψη αποφάσεων – μπορεί να είναι απότομος ή παρατεταμένος (sudden or sustained) και συνδέεται με την ταχύτητα με την οποία λαμβάνονται οι αποφάσεις.
“Οι εκπληκτικές δομές του σώματος και οι απίθανες κινήσεις που μπορεί να πραγματοποιήσει, είναι από τα μεγαλύτερα θαύματα της ύπαρξης. Κάθε φάση μιας κίνησης, κάθε μικρή μεταφορά βάρους, κάθε μικρή χειρονομία ενός μέρους του σώματος, αποκαλύπτουν κάποιο χαρακτηριστικό της εσωτερικής μας ζωής.” Rudolf Laban
ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ
Το να διηγούμαστε την ιστορία μας ή το τι μας έχει συμβεί, μπορεί να είναι ένα σημαντικό μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας. Όμως κάποια γεγονότα είναι τόσο επώδυνα και κάποια συναισθήματα τόσο δύσκολα, που δε μπορούν να ειπωθούν. Πως μπορούμε λοιπόν να μιλήσουμε για κάτι αισθανόμαστε ανείπωτο?
Η ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΑ
Η θεραπευτική χρήση της δομής μέσα στην προσέγγιση Sesame:
Μια συνεδρία διαρκεί περίπου μια ωρα και ο χρυσός κανόνας ειναι πως ο καθένας ειναι απολύτως υπεύθυνος για το βαθμό και τον τρόπο συμμετοχής του. Οι συμμετέχοντες ενθαρρύνονται περισσότερο να αναλογιστούν, παρά να αναλύσουν τους λόγους που επέλεξαν ένα συγκεκριμένο ρόλο ή κινήθηκαν με ένα συγκεκριμένο τρόπο.
Οι συνεδρίες εξελίσσονται μέσα απο το Warm up, το Bridge in, το Main event και το Grounding.
Warm-up
Ο χρόνος της προσέλευσης και της εστίασης πρώτα στο άτομο και στη συνέχεια στο να συναντηθεί με άλλους. Ξεκινάμε με το σώμα – αυξάνουμε την αφύπνιση μας όσον αναφορά το πως στέκεται το σώμα μας.
Bridge in
Ασκήσεις που εισάγουν την ομάδα/το άτομο, στο κυρίως θέμα.
Main Event
Η εμπειρία του να δουλεύεις αυτοσχεδιαστικά μέσα σε ένα μύθο ή με κίνηση, χρησιμοποιώντας το παίξιμο ρόλων, την καθοδηγούμενη φαντασίωση, τη ζωγραφική κλπ. Η επιλογή του μύθου, της ιστορίας ή του παραμυθιού, αντικατοπτρίζει και υποστηρίζει τους συμφωνηθέντες ψυχολογικούς στόχους της θεραπείας.
Bridge out
Συμβολικες διεργασίες (τελετουργίες, ασκήσεις) που “κλείνουν” το κυρίως θέμα.
Grounding
Ο στόχος είναι το να δημιουργηθεί χρόνος και χώρος για περισυλλογή και για επιστροφή στο εδώ και στο τώρα.
Η κάθε συνεδρία λειτουργεί:
- προσφέροντας ένα ασφαλές μέρος για δημιουργία και ευκαιρία για παιχνίδι,
- παρέχοντας ένα διαφορετικό τρόπο για να συναντώνται οι άνθρωποι και να σχηματίζονται σχέσεις,
- χρησιμοποιώντας τη φαντασία και την ενσάρκωση ρόλων, να εξερευνηθεί το προσωπικό υλικό,
- δείχνοντας εμπιστοσύνη στο υγιές κομμάτι της προσωπικότητας, να αναζητηθούν λύσεις στις δυσκολίες.
Η Billy Lindkvist, η δημιουργός του Sesame, ορίζει ως σκοπό της συνεδρίας:
“Αν η προσέγγιση Sesame δεν θεραπεύει, τί κάνει? Βοηθάει τους ανθρώπους να συμβιβαστούν με τις δυσκολίες τους, γνωρίζοντας τον εαυτό τους καλύτερα. Είναι πιθανό να δημιουργηθεί αρμονία, εκεί που υπάρχει χάος. Βοηθάει να δημιουργείται μια εσωτερική ισορροπία. Αυτό το κάνει επειδή σκοπός μας είναι οι άνθρωποι να ανακαλύπτουν την ισορροπία…ισορροπία στην κίνηση, ισορροπία μέσα απο τη χρήση των μύθων, ισορροπία με τη Γιουγκιανή έννοια, δημιουργούμενη απο την ένταση των αντιθέτων. Είναι μέρος της διαδικασίας.”
