Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές
είναι γιατί τ´ ακούς γλυκότερα,
κι η φρίκη δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή
γιατί είναι αμίλητη
και προχωράει.
“Τελευταίος σταθμός” Γ. Σεφέρης
Η Δραματοθεραπεία, όπως άλλωστε υποδηλώνει και η ονομασία της, είναι μια ψυχοθεραπευτική μέθοδος, που ως κύριο στόχο της έχει την αξιοποίηση της θεραπευτικής πλευράς του θεάτρου κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας. Είναι μια βιωματική μέθοδος η οποία προωθεί τη δημιουργικότητα, τη φαντασία, τη γνώση, την εσωτερική αναζήτηση και εξέλιξη.
Θεραπεία μέσω Δράματος και Κίνησης (Drama and Movement Therapy)
Μια ολιστική προσέγγιση στη Δραματοθεραπεία είναι η Θεραπεία μέσω Δράματος και Κίνησης, η οποία είναι γνωστή και ως μέθοδος Sesame (Σουσάμι), η οποία συνδυάζει με μοναδικό τρόπο το θέατρο και την κίνηση. Το όνομα αυτό προέρχεται από το θρυλικό σύνθημα στην ιστορία ο «Αλί Μπαμπά και οι σαράντα κλέφτες» στην οποία οι λέξεις “ Άνοιξε Σουσάμι !” ξεκλείδωναν την είσοδο μιας σπηλιάς, αποκαλύπτοντας τον θησαυρό που κρυβόταν μέσα της. Σύμφωνα με το συμβολισμό της παραπάνω ιστορίας, η προσέγγιση Sesame χρησιμοποιεί το Δράμα και την Κίνηση σαν ένα κλειδί για να “ξεκλειδώσει” τις πόρτες της ανθρώπινης ψυχής.
Η Θεραπεία μέσω Δράματος και Κίνησης ανήκει στον ευρύτερο κλάδο των ψυχοθεραπειών μέσω των τεχνών. Είναι μέθοδος μη-αντιπαραθετική, η οποία ενσωματώνει τη δραματοποίηση των συμβολικών μύθων που βασίζεται στις θεωρίες του Carl Jung για το ασυνείδητο (Γιουγκιανή ψυχοθεραπεία), τη θεραπευτική χρήση των κινησιολογικών αρχών του Rudolf Laban (Movement Observation), τη δουλειά της Billy Lindkvist με την κίνηση με άγγιγμα και ήχο, καθώς και την παιγνιοθεραπευτική θεωρεία του Peter Slade (Child Drama). Συγχρόνως, αντλεί γνώσεις από την ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, την ανθρωπολογία, την εξελικτική ψυχολογία, το ψυχόδραμα, τη Διαντιδραστική ανάλυση (Transactional analysis) και τη μέθοδο Gestalt.
Οι συνεδρίες έχουν πάντα συγκεκριμένη δομή, η οποία βασίζεται είτε στο θέατρο είτε στην κίνηση. Περιλαμβάνουν ασκήσεις εμπιστοσύνης, παιχνίδια που εισάγουν τα μέλη στα επιμέρους θέματα που θα δουλευτούν, κυρίως θέμα (μύθους, δραματοποίηση, χρήση της φωνής και μουσικών οργάνων, ζωγραφική, μουσική κλπ) και ασκήσεις επαναφοράς.
Μέσα από το παίξιμο ρόλων (role playing), αλλά και την προώθηση διαφορετικών μορφών και τρόπων κίνησης, δίνεται η δυνατότητα στους συμμετέχοντες στις συνεδρίες να πειραματιστούν με εναλλακτικούς τρόπους συμπεριφοράς και αντιμετώπισης καταστάσεων της ζωής τους. Σε ένα μη-αντιπαραθετικό ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο, βασιζόμενο στη γνώση ότι οι δυσκολίες μπορούν να αποκαλυφθούν μέσω μεταφορικών εννοιών, τα μέλη της ομάδας έχουν την ευκαιρία να αναβιώσουν προσωπικές τους εμπειρίες και να πειραματιστούν αναζητώντας καινούργιες λύσεις και δυνατότητες. Μέσα από την ασφάλεια που παρέχει η χρήση των τεχνών, τα μέλη μιας ομάδας μπορούν να εκφράσουν όλων των ειδών τα συναισθήματα και τις σκέψεις, με σκοπό να αναπτύξουν την αυτοπεποίθηση τους, να γνωρίσουν σε βάθος τον εαυτό τους αλλά και να διευκολυνθούν οι σχέσεις τους με τους άλλους ανθρώπους.
Πότε και πού πρωτοεμφανίστηκε η συγκεκριμένη θεραπευτική μέθοδος
Η Δραματοθεραπεία έχει τις ρίζες της στις θεραπευτικές τελετές που πραγματοποιούνταν σε διάφορες κοινωνίες κατά την αρχαιότητα. Τη σχέση που υπάρχει μεταξύ δράματος και θεραπείας αναγνώρισε πρώτος ο Αριστοτέλης που επινόησε και τον όρο κάθαρση. Η συστηματική όμως χρήση του θεάτρου ως μέσο θεραπείας στην Ευρώπη ξεκίνησε το 19ο αιώνα με τη συγγραφή άρθρων που αναφέρονταν στη θεραπευτική λειτουργία της κάθαρσης και τη δημιουργία θεάτρων σε ψυχιατρικά νοσοκομεία της Γερμανίας και της Γαλλίας.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Ρώσος ψυχίατρος Vladimir Iljin χρησιμοποίησε με ψυχιατρικούς ασθενείς τις θεατρικές τεχνικές του Stanislavsky, δημιουργώντας το ‘θεραπευτικό θέατρο’. Την ίδια περίοδο ο Nikolai Evreinov ανέπτυξε τη ‘Θεατροθεραπεία’, κατά την οποία προωθούσε την εσωτερική αναζήτηση, χωρίς όμως να δίνει έμφαση στο ανέβασμα κάποιας θεατρικής παράστασης. Το 1920 στη Βιέννη ο Jacob Moreno ξεκίνησε το Ψυχόδραμα, το οποίο βασίζεται επίσης στον θεατρικό αυτοσχεδιασμό. Στη δεκαετία του ’40 ο Peter Slade αναφέρθηκε στη θεραπευτική ικανότητα του θεάτρου μέσα από το βιβλίο του Child Drama. Στα χρόνια που ακολούθησαν θεραπευτές της μεθόδου Gestalt (Fritz Pearls) και της Διαντιδραστικής ανάλυσης (Eric Berne) εστίασαν την προσοχή τους στο παίξιμο ρόλων κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας.
Ένα από τα πρώτα προγράμματα εκπαίδευσης στη Δραματοθεραπεία ήταν το Sesame, το οποίο ξεκίνησε η Marian Lindkvist το 1964 στην κλινική του York. Η ίδια είχε ένα όνειρο στο οποίο οι τρόφιμοι μίας ψυχιατρικής κλινικής δέθηκαν μεταξύ τους μέσω του δράματος και της κίνησης, «…Υπήρχε ένα αίσθημα κοντινότητας, μια μορφή υπερβατικότητας…».
Σε ποιούς πληθυσμούς μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά η μέθοδος της Δραματοθεραπείας
Η Δραματοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά σε ατομικό ή ομαδικό πλαίσιο, με ενήλικες, παιδιά κι εφήβους:
- με μαθησιακές δυσκολίες
- με νοητική υστέρηση
- με αυτισμό
- με συναισθηματικές δυσκολίες ή προβλήματα συμπεριφοράς
- με προβλήματα ακοής, όρασης ή άλλων αισθήσεων.
- με σωματικές αναπηρίες
- με ψυχιατρικά προβλήματα σε κλινικά περιβάλλοντα
- με κατάθλιψη και άλλες συναισθηματικές διαταραχές
- με προβλήματα που σχετίζονται με κατάχρηση ουσιών (ναρκωτικά, αλκοόλ)
- με διατροφικές διαταραχές
- με AIDS ή HIV
- έγκλειστους σε σωφρονιστικά ιδρύματα
Μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί και ως μέθοδος εσωτερικής αναζήτησης της αυτοδύναμης πνευματικής ανάπτυξης ενός ατόμου.
